W pierwszej części artykułu skupiłam się na objawach oraz przyczynach występowania depresji u dzieci i młodzieży, natomiast w tym artykule chciałabym przedstawić możliwości zapobiegania oraz leczenia.
Źródeł choroby u dzieci i młodzieży może być wiele, jednak tak jak już wspomniałam wcześniej najczęstszym powodem silnego napięcia emocjonalnego jest tak zwany stres szkolny jak również czynniki psychologiczne odpowiedzialne za rozwój w społeczeństwie. Pamiętajmy również, że przyczyną występowania depresji u dzieci mogą być także wpływy genetyczne, zaburzenia w biochemii mózgu. Zdarza się też, że przyczyną poważnych zaburzeń psychicznych u młodych ludzi są nadmierne wymagania rodziców i nauczycieli oraz ciągłe porównywanie do rówieśników-prymusów. Jednak żadna z tych przyczyn nie wyjaśnia w pełni procesu powstawania depresji.
W przypadku pojawienia się jakichkolwiek niepokojących objawów (wycofanie, lękliwość, apatia, brak chęci do życia, ospałość, brak apetytu, płaczliwość, problemy z koncentracją oraz zapamiętywaniem itp.) należy jak najszybciej porozmawiać z osobą, u której zauważyliśmy objawy, jeśli będą się one pogłębiały należy koniecznie zgłosić się do specjalisty.
Leczenie dzieci i młodzieży z rozpoznaniem zaburzeń depresyjnych powinno być kompleksowe, nakierowane za równo na objawy choroby, jak i na związane z wiekiem potrzeby rozwojowe.
Zatem powinno uwzględniać wszystkie sfery nieprawidłowego funkcjonowania: trudności społeczne, kłopoty z nauką, trudności w rozwiązywaniu problemów społecznych i kontrolowaniu emocji, nieprawidłowe relacje rodzinne, dysfunkcjonalne przekonania dotyczące własnej osoby i innych ludzi.
W pewnych sytuacjach konieczne jest włączenie leczenia farmakologicznego, jednak — jak wskazują badania — u dzieci i młodzieży nie jest ono tak skuteczne jak u dorosłych. Nowoczesne leki przeciwdepresyjne, w przeciwieństwie do leków starszej generacji, działają bardziej wybiórczo, nie wpływają na poziom innych neuroprzekaźników, tym samym zmniejszają ryzyko wystąpienia objawów niepożądanych. Jednak w trakcie stosowania wspomnianych leków, mogą wystąpić niekorzystne efekty uboczne, takie jak przyspieszenie perystaltyki jelit, bóle głowy i brzucha, problemy z zasypianiem. Jeśli natomiast leczenie trwa ponad miesiąc, a u dziecka nie obserwuje się żadnej poprawy samopoczucia, należy ponownie skonsultować się z psychiatrą. Przy ocenie funkcjonowania dziecka ważna jest oczywiście obserwacja prowadzona przez opiekunów, wychowawców, nauczycieli; zawsze jednak należy pytać samo dziecko o jego uczucia i przeżycia.
W przypadkach mniej nasilonej depresji stosuje się psychoterapię. W zależności od potrzeb i okoliczności może to być terapia indywidualna, grupowa lub rodzinna. W trakcie psychoterapii wyszkolony terapeuta, za pomocą odpowiednich technik bazujących na określonych założeniach teoretycznych, stara się pomóc pacjentowi w poznaniu i zrozumieniu samego siebie. Pozwala to na dokonanie zmiany zarówno w sposobie myślenia i przeżywania, jak i funkcjonowania.
Ważnym czynnikiem zapobiegającym późniejszym zaburzeniom emocjonalnym i stanom depresyjnym jest bezpieczne, stabilne otoczenie, w którym dziecko spędza pierwsze lata życia.
Dla prawidłowego rozwoju dziecka oraz jego poczucia bezpieczeństwa i pewności siebie konieczna jest spokojna atmosfera w domu. Oprócz przyjaznej i akceptującej postawy najbliższych, istotne znaczenie w podtrzymaniu zdrowia psychicznego ma stabilna atmosfera w środowisku szkolnym. Istotne jest zapobieganie takim negatywnym czynnikom jak:
• przemoc w szkole,
• nasilona rywalizacja i presja ze strony rówieśników,
• nadmierny nacisk na osiągnięcia szkolne.
Chociaż określenie czynników środowiskowych wywołujących lub nasilających przebieg depresji jest dość proste, to jednak zapobieganie im sprawia wiele trudności. Dlatego szczególnie istotne jest zaangażowanie ze strony nauczycieli. Niezbędna jest ich pomoc, wsparcie, cierpliwość i unikanie krytycznych uwag. W dzisiejszych czasach, kiedy dzieci wiele godzin dziennie spędzają w przedszkolu lub w szkole, to właśnie uważny nauczyciel czy wychowawca może być pierwszą osobą, która zauważy niepokojące objawy. Należy pamiętać, że zarówno dziecko ciche, wycofane, wyglądające na smutne lub przygnębione, jak i dziecko drażliwe, sprawiające problemy wychowawcze, może cierpieć z powodu depresji. Wychowawca lub inny nauczyciel powinien w sposób spokojny i życzliwy porozmawiać z dzieckiem o jego samopoczuciu i problemach. Należy unikać szorstkiego, krytycznego podejścia i stawiania wysokich wymagań, warto okazywać serdeczność, chęć zrozumienia i bezwarunkowy szacunek.
Na Podstawie książki.
Czykwin, E., Misiejuk, D. Dwujęzyczność i dwukulturowość w perspektywie psychopedagogicznej. Białystok: Trans Humana. 2002.
Opracowała dla portalu społecznościowego Fakty.nl
Magdalena Gruszka.
pedagog, psychoterapeuta, coach.
