W ostatnim moim artykule poruszyłam kwestie dotyczące stresu oraz jego następstw. Z kolei ten artykuł będzie dotyczył strategii radzenia sobie ze stresem.
Przewidywanie stresującej sytuacji prowadzi do wielu myśli i uczuć, które same w sobie mogą wywoływać stres, tak jak to się dzieje w przypadku wywiadów, przemówień oraz randek w ciemno.
Dwa główne sposoby radzenia sobie można wyodrębnić przez określenie, czy ich celem jest bezpośrednie zmierzenie się z problemem – czy też zmniejszenie dyskomfortu związanego ze stresem – radzenie sobie zorientowane na emocje (Lazarus i Folkman, 1984). Strategia stawiania czoła sytuacjom problemowym jest zwykle określana jako „branie byka za rogi”. Podejście to obejmuje wszystkie strategie, które zmierzają do bezpośredniego poradzenia sobie ze stresorem albo przez bezpośrednie działanie, albo przez podjęcie działań ukierunkowanych na rozwiązanie problemu. Stawiasz czoła napastnikowi albo uciekasz; starasz się zyskać jego czy jej względy za pomocą przekupstwa lub innych zachęt. Koncentrujesz się na problemie, z którym trzeba sobie poradzić, oraz na czynnikach, które wywołały stres. Podejmujesz wyzwanie do działania, oceniasz sytuację i swoje zasoby radzenia sobie z nią, a następnie podejmujesz odpowiednie czynności, by usunąć lub zmniejszyć zagrożenie. Takie wysiłki ukierunkowane na rozwiązanie problemu są użyteczne w przypadku radzenia sobie ze stresorami podlegającymi kontroli – stresorami, które możesz zmienić lub wyeliminować za pomocą swoich działań, takimi jak apodyktyczny szef lub niezadawalająca praca.
Podejście zorientowane na emocje jest użyteczne w radzeniu sobie z wpływem stresorów niepodlegających kontroli. Przypuśćmy, że jesteś odpowiedzialny za opiekę nad pacjentem chorym na chorobę Alzheimera. W tej sytuacji nie ma żadnego napastnika, którego możesz usunąć z otoczenia, nie możesz sprawić, by choroba zniknęła, jednak nawet w tej sytuacji użyteczne mogłyby się okazać niektóre formy radzenia sobie zorientowanego na problem. Możesz np., zmodyfikować swój plan pracy, by ułatwić sobie sprawowanie opieki nad chorym. Skoro jednak nie możesz usunąć źródła stresu, możesz próbować zmienić swoje uczucia i myśli na temat choroby. Na przykład możesz dołączyć do grupy wsparcia dla osób opiekujących się chorymi na chorobę Alzheimera lub też nauczyć się technik relaksacyjnych. Podejścia te nadal stanowią pewną strategię radzenia sobie, ponieważ przyznajesz, że istnieje zagrożenie twojego dobrostanu i podejmujesz kroki, by zmniejszyć to zagrożenie.
Będziesz radził sobie lepiej, jeśli będziesz dysponował różnorodnymi strategiami przydatnymi w sytuacjach stresowych. Aby radzenie sobie zakończyło się powodzeniem, twoje zasoby muszą być dopasowane do postrzeganych wymagań. Dlatego też dostępność różnorodnych strategii radzenia sobie ma charakter adaptacyjny , zwiększa bowiem prawdopodobieństwo dostosowania się i poradzenia sobie ze stresującym wydarzeniem.
Bardzo skutecznym sposobem adaptacji do stresu jest zmiana oceny stresorów i własnych przekonań na temat skuteczności posiadanego sposobu radzenia sobie ze stresorami. Musisz znaleźć inny sposób myślenia o danej sytuacji, swojej w niej roli oraz atrybucjach przyczynowych, jakie możesz formułować, by wyjaśnić niepożądane rezultaty. Dwa sposoby psychologicznego radzenia sobie ze stresem to przeformułowanie oceny natury samych stresorów oraz restrukturyzacja opinii na temat własnych reakcji na stres. Uczenie się innego sposobu myślenia o pewnych stresorach, innego ich nazywania lub wyobrażenia sobie ich w mniej zagrażającym (a być może nawet zabawnym) kontekście stanowi formę przeformułowania oceny poznawczej, która może zredukować stres. Denerwujesz się wystąpieniem przed dużą, nieprzyjazną publicznością? Jedną z technik przeformułowania oceny jest wyobrażenie sobie, że twoi potencjalni krytycy siedzą na widowni nadzy – wyobrażenie to z pewnością w dużej części pozbawi ich wzbudzającej lęk potęgi. Martwisz się tym, że będziesz onieśmielony na przyjęciu, na które musisz iść? Pomyśl o znalezieniu kogoś, kto jest bardziej nieśmiały niż ty i o zredukowaniu jego lub jej społecznego lęku przez rozpoczęcie rozmowy.
Możesz także poradzić sobie ze stresem zmieniając to, co sądzisz na jego temat, i swoje sposoby postępowania z nim.
Opracowała dla portalu społecznościowego Fakty.nl
Magdalena Gruszka.
pedagog, psychoterapeuta, coach.
